Anketlerdeki yaygın ön yargı türleri ve bunlardan kaçınmanın yolları

Anket yoluyla ön pazar araştırması yapmak, işletmelere maliyet ve zaman tasarrufu sağlayabilir. Ancak, doğru geri bildirim ve görüşler, anketörün ön yargısız anket soruları sorarak dürüst yanıtlar almasına bağlıdır. 

Ön yargılı anket sorularından tamamen kaçınmak imkansız görünse de, yanıtlardaki ön yargıları önlemek için sorularınızı sıralamanın yolları vardır. Aynı zamanda, anket tasarımına kendi ön yargılarınızı yansıtmadığınızdan emin olmak için belirli soru türlerini stratejik olarak planlayabilirsiniz. İster politik bir anket için veri topluyor ister yeni bir ürün fikri hakkında geri bildirim alıyor olun, herhangi bir araştırma yaparken dürüst geri bildirimler en doğru verileri sağlayacaktır. 

Araştırma yapılan konu hakkında hali hazırda bir görüşünüz olsa da anketinize katılan kişilerden ön yargısız yanıtlar almanız mümkündür. Ön yargı, bir anketin sonucunu etkileyebilir. Bu makalede, anket yaparken ön yargıyı nasıl azaltacağınızı öğreneceksiniz. Farklı anket ön yargısı türlerini ve bunların nasıl göründüğünü daha iyi anlayacaksınız. 

Anket ön yargısı, anketörün ve yanıtlayanın belirli etkileri nedeniyle geri bildirimde ortaya çıkan sapmadır. Örnekleme ön yargısı, geri bildirim ve görüşlerin nasıl ön yargısız olabileceği konusunda kuşkusuz önemli bir rol oynar. 

Örnekleme ön yargısı, bir örnekte belirli kişilerin seçilme olasılığının diğerlerine göre sistematik olarak daha yüksek olması durumudur. Bu durum amaçlı örnekleme olarak da bilinir. Amaçlı örnekleme bazı durumlarda, özellikle de küçük gruplar açısından avantajlıdır. Ancak, daha büyük bir kitlede örnekleme yapıldığında en doğru görüşleri elde etmek için anketlerinizdeki ön yargı düzeyini azaltmanız son derece önemlidir. 

İpucu: Öne çıkan 4 ön yargı türünü ve bunların bir sonraki anket sonuçlarınızı etkilemesini nasıl engelleyebileceğinizi öğrenin.

Yanıt ön yargısı, katılımcıların gerçekte hissettiklerinden farklı yanıtlar vermelerinden kaynaklanan çarpıtılmış görüşlerdir. Bu tür yanıtlar çok sayıda etkene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Anketlerin aceleye getirilmesi, yanıtların ön yargılı olmasına neden olabilir. Örneğin, bir kullanıcı metin yanıtları yerine yalnızca çoktan seçmeli yanıtları tamamlayabilir. Yanıtlarda rastlanan diğer ön yargılar, yanıtlayanların bir ankette demografik verilerini paylaşmamalarından kaynaklanabilir. Soruyu anlamamış veya yanıt vermekten çekinmiş olabilirler. Aceleyle gerçekleştirilen amaçlı örnekleme nedeniyle anketin yanıtlayanlarla alakalı olmaması da mümkündür. Aynı zamanda anket yapısının belirli bir yanıtı teşvik etmesi de söz konusu olabilir. Sonuç olarak başlıca yedi tür yanıt ön yargısı bulunmaktadır: 

İpucu: Anket verilerinizi iyileştirmek için soru sırası ön yargısını ortadan kaldırın.

Aynı zamanda sistemik ön yargı olarak da adlandırılan yanıtlamama ön yargısı, yanıtlayanların ankete yanıt vermemesi durumudur. Bu durum, geri bildirimlerinizde ve görüşlerinizde hatalı verilerle sonuçlanabilecek bir boşluğu temsil eder. Yanıtlamama ön yargısı, ankete katılan ancak sonrasında çeşitli nedenlerle anketi yarıda bırakan yanıtlayanları da kapsar. Eğer anket katılımcılarının büyük bir kısmının anketinizi yanıtlamadığını gözlemliyorsanız ankete katılımlarını sağlamak için anketinizi baştan tasarlamanız gerekebilir.

Bir yanıtlayanın bir ankete katılmayı reddetmesinin çeşitli nedenleri olabilir. Bu durum kişisel olabileceği gibi, anketin yapısı ile de ilgili olabilir. Yanıtlamama ön yargısı zamanlamadan da kaynaklanabilir. Sağladıkları görüşlere göre anketi tamamlamaları için yanıtlayanlara yeterli zaman tanıyın. Yanıtlayanlar sizinle kurdukları etkileşimi hatırlamayacaklarından, etkileşimden bir veya iki hafta sonra işlemsel bir anket göndermeyin. Dilerseniz bu konuda hatırlatmalar gönderebilirsiniz, ancak sıklığına dikkat edin. 

İpucu: Yanıt ön yargısı ve yanıtlamama ön yargısı, ön yargılı geri bildirim alınmasının başlıca iki nedenidir. Yanıtlamama sorunlarını önlemenin beş yolunu öğrenin.

Anket ön yargıları, sınırlı sayıda veri ve hatalı analizler nedeniyle araştırma sonuçlarını olumsuz etkileyebilir. Bu gibi yanlışlıklar, yanıt ve yanıtlamama ön yargılarının sonucudur. Diğer bir ifade ile, anket sonuçlarındaki hatalar veri sorunlarına, zayıf stratejilere ve yatırımlara, yatırım getirisinin düşük olmasına, tatminsizliğe ve kesin olmayan sonuçlara yol açar. Ufak bir ön yargının büyük sorunlara nasıl neden olabileceğini öğrenin. 

Anket ön yargısı, aynı zamanda farklı görüşme anketlerini de etkileyebilir. Ön yargıdan en çok hangi anket türü etkilenir? Grup görüşmeleri, bire bir görüşmeler, panel görüşmeleri, telefon görüşmeleri ve çevrimiçi anketler ön yargılı anketörlerden olumsuz etkilenebilir. Araştırma yaptığınız bir konuda, özellikle de bu araştırma işinize yarayacaksa, ön yargılı bir tutum sergilememeniz neredeyse imkansızdır. Ancak yine de en doğru anket sonuçlarını elde etmek için ön yargısız bir yaklaşım benimsemek mümkündür. 

En doğru anket sonuçlarını elde etmek için çeşitli türdeki ön yargılı anket sorularını kavramanız gerekir. Bu bölümde inceleyeceğimiz altı anket ön yargısı örneği; yönlendirici sorular, yüklü sorular, çift yönlü sorular, mutlak sorular, belirsiz sorular ve çok yanıtlı sorulardır. Ön yargılı her bir anket sorusunda, bu sorunun ön yargısız bir şekilde nasıl yazılabileceğini göstereceğiz.  

Yönlendirici sorular, bir anketörün kendi görüşünü soruya yansıtmasıdır. Yanıtlayanlar, bu ön yargıya kapılarak soruya anketin doğru olduğunu öne sürdüğü şekilde yanıt verir. Dolayısıyla bu yanıt, genel iş hedefinize katkıda bulunmayan çarpıtılmış verilerle sonuçlanır. 

Örnek:

A şirketinin sunduğu müşteri hizmetleriyle ilgili iyi bir anket sorusu şu şekilde olabilir:

A şirketindeki çalışanların size yardımcı olmasından ne kadar memnunsunuz?

Yönlendirici bir soru şu şekilde olabilir:

A şirketindeki müşteri hizmetlerinin B şirketindeki çalışanlarla deneyiminizden daha iyi olduğunu düşünüyor musunuz? 

İfadenin çok spesifik olması nedeniyle bu soru A şirketinin B şirketinden daha iyi olduğunu düşündürmektedir. Şayet A şirketinin amacı müşteri hizmetlerini belirli bir şirketle karşılaştırmaksa bu soru tatmin edicidir. Bir anket oluştururken net bir iş hedefine sahip olmak son derece önemlidir. Bir sonraki anketinizde iyi sorular oluşturmak için bilmeniz gerekenler hakkında bilgi edinin.

Yüklü sorular, bir varsayımda bulunulması nedeniyle yanıtlayanları belirli bir şekilde yanıt vermeye yönlendirir. Anketörlerin yanıtlayanlardan çok fazla beklentisi olduğunda bu soru türüyle karşılaşılır. Elinizde bir müşteri karakteri profili olsa bile, anket sorularınızda objektif bir yaklaşım benimsemeniz gerekir. 

Örnek:

Şayet A şirketi evcil hayvan maması da satan bir süpermarket ise anket sorusu şu şekilde olmalıdır:

Yaşadığınız yerde evcil hayvanınız var mı?

Bu soru, evcil hayvanı olan ve olmayan yanıtlayanların filtrelenmesini sağlar. Bu gibi bir durumda, evet ve hayır yanıtlarını veren katılımcılar için soru mantığı uygulayabilirsiniz. 

A şirketinin anketini "Köpeğinizin en sevdiği kuru mama markası hangisidir?" şeklinde bir soruyla başlatması, anketörün iki varsayımda bulunduğunu gösterir: Tüketicinin bir evcil hayvanı vardır ve bu bir köpektir. Bu varsayımlar, köpeği olmayan yanıtlayanların, anketin süpermarket müşterileri yerine köpek sahiplerine yönelik olduğunu düşünmelerine yol açar. Dolayısıyla da anketi yarıda bırakarak sizi kesin olmayan sonuçlarla baş başa bırakırlar. 

İpucu: Daha akıllı anket soruları yazarak yönlendirici ve yüklü sorular sormaktan kaçının.  

Çift yönlü sorular, iki sorunun bir arada sorulduğu anket sorularıdır. Bu sorular, katılımcıyı iki konu hakkında görüş belirtmeye teşvik eder, ancak yanıt vermesi için yalnızca tek bir seçenek sunar. Çift yönlü sorulardan nasıl kaçınılacağına dair bir örnek: 

Örnek:

Diyelim ki bir klinik, müşteri hizmetlerinin performansını takip etmek istiyor. Bu durumda, hastaların kayıt yaptırdıkları andan, varsa kontrol muayenelerine kadar gördükleri muamele hakkındaki görüşlerini incelemek isteyebilir. Bu senaryo için iyi bir anket sorusu şu şekilde olabilir:  

Kliniğimiz genel olarak sorularınıza veya endişelerinize yanıt verme konusunda ne kadar hızlıydı?

Kaçınmanız gereken çift yönlü anket sorusu şu şekildedir:

Ziyaretiniz sırasında ekibimiz size ne kadar yardımcı oldu ve randevu sonrasında sizinle irtibata geçen biri oldu mu?

Sorunun bu şekilde ifade edilmesi, muhtemelen çift yönlü soruyla elde etmek istediğiniz verileri tam olarak karşılamayan tek bir yanıtla sonuçlanacaktır.

Mutlak sorular, yanıtlayanların çok kesin bir yanıt vermesini gerektirir. Bu tür soruların yanıtı evet veya hayır olabilir. Aynı zamanda "her zaman", "asla", "tümü" veya "hepsi" gibi kelimeler de içerirler. Bu tür yanıtlar, varsayımların bir arada kümelenmesine ve dolayısıyla etkili değişkenlerin göz ardı edildiği geçersiz bir kataloglamaya yol açar.  

Örnek:

X markalı Dış Mekana Özel Sivrisinek Kovucusu tüm sivrisinekleri yok etti mi?

Dış mekanda kullanılan bir kovucunun tüm sivrisinekleri ortadan kaldırma olasılığı pek düşüktür. Yanıtlayanın cevabı büyük ihtimalle hayır olacaktır. Oysa ürün, kullanıldığı alandaki sivrisinek sayısını azaltmış olabilir. Bu durumda, ürünün etkililiğini değerlendirmenize yardımcı olacak önemli bilgileri kaçırmış olursunuz. Daha iyi bir soru şu şekilde ifade edilebilir:

X adlı ürünün güvenilirliğinden ne kadar memnunsunuz?

Bu tür bir yanıt yelpazesi sunmak, yanıtlayanların ürünün etkililiğini derecelendirmesine olanak tanır. Bu derecelendirme, araştırmacıya X adlı ürünün ne kadar iyi performans gösterdiğini analiz etmede yardımcı olacaktır. 

Belirsiz anket soruları, ifadeler net olmadığı için yorumlamaya açık bir kapı bırakır. Soru çok kapsamlı olabilir veya yeterince açık olmayabilir. Kısaltmaların ve özel terimlerin kullanılması da soruların belirsiz olmasına neden olur. Sorular muğlak veya belirli bir iş veya sektör ile ilgili olabilir. Belirsiz sorular, yanıtlayanların soruları kendilerince mantıklı bir şekilde yorumlamalarına ve bunun sonucunda pek anlaşılır olmayan yanıtlar vermelerine yol açar.

Örnek:

Bir diş kliniğinin iş hedefinin referans elde etmek olduğunu varsayalım. Hastalara sorulabilecek sorulardan biri şu olabilir:

Kliniğimizi başkalarına önerme olasılığınız nedir?

Belirsiz bir soru şu şekilde olabilir:

Sizce arkadaşlarınız ve meslektaşlarınız bizden memnun kalır mı?

Ayrıca, yanıtlayanları soruyu kendi anlayacakları şekilde yeniden ifade etmeye yönlendiren kapsamlı sorular sormaktan kaçının. Yapacakları yorumlama, sorunuzun esas amacından farklı olabilir. 

Çok yanıtlı anket soruları, geri bildirim ve görüş toplamak açısından daha kontrollü bir yaklaşım sağlar. Ancak, bu noktada karşılaşılan zorluklar arasında seçenekleri belirsiz yanıtlardan kaçınacak şekilde ifade etmek de yer almaktadır. Yanıtları birbiriyle çakışmayan seçeneklerden oluşturmak iyi bir yöntemdir.

Örnek:

Örnek bir popülasyonun yıllık gelirine ilişkin bir değerlendirme elde etmeye çalışırken anket sorusunu şu şekilde ifade edebilirsiniz:

Geçtiğimiz yıl bireysel olarak ne kadar para kazandınız?

Aşağıdaki şekilde ifade etmeniz, yanıtlayanın gözünde aralıkları belirsiz hale getirecektir:

Geçtiğimiz yıl bireysel olarak ne kadar para kazandınız?

Birbiriyle çakışan yanıtlar sunmak seçenekleri anlamsız kılar. Yılda 200.000 TL kazanan bir yanıtlayan, hem ikinci hem üçüncü kategoride yer alabilir. Oysa bir önceki örnekte, bu yanıtlayan net bir şekilde üçüncü kategoride yer almaktadır. Geri bildirimleri ve görüşleri analiz ederken bu tür ayrıntılar önemlidir. İyi anket soruları yazmak için daha fazla ipucu alın ve önceden yazılmış soruları içeren anket şablonlarını kullanın.

Anketler doğru şekilde yapıldığında, daha bilinçli iş kararları almanıza yardımcı olacak değerli geri bildirimler ve görüşler sağlayabilir. Anketlerinizle en samimi ve ön yargısız geri bildirimi almak için sorularda kendi görüşlerinizi yansıtmaktan kaçının. Anket sorularını, yanıtlayanları belirli bir şekilde yanıtlamaya yönlendirecek şekilde sormamaya özen gösterin. Açık ve net olun. Yanlış anlaşılmaları önlemek için sade bir dil kullanın. Daha iyi değerlendirme sonuçları elde etmek için anlaşılır yanıt seçenekleri sunun. 

SurveyMonkey, her türlü iş hedefinize ulaşmanıza yardımcı olmak için her sektöre uygun özelleştirilebilir anketler sunar. Bugün size uygun bir abonelik paketi seçin.