Çoktan Seçmeli Sorular: Bilmeniz Gereken Her Şey

Çoktan seçmeli sorular, anketlerin vazgeçilmez bir unsurudur.

Çok amaçlı ve kullanımı kolay olan bu soru türü, size analiz etmesi kolay veriler sunar.

Sunduğu sınırlı yanıt seçenekleri sayesinde, yapılandırılmış anket yanıtları sağlar ve yanıtlayanların anketi tamamlamasını kolaylaştırır.

Ancak elde ettiğiniz veriler, sunduğunuz seçeneklerle sınırlıdır.

Yani yanıt seçenekleriniz yeterince kapsamlı değilse, sonuçlarınızın önyargılı olması riski ile karşı karşıya kalırsınız.

Her ne kadar en basit soru türü olsa da çoktan seçmeli soruların farklı türlerinin anlaşılması ve kullanılması daha ayrıntılıdır.

Çoktan seçmeli soru türleri arasındaki en temel farklardan biri, yanıtlayanların bir veya birden fazla yanıt seçeneğini işaretleyebilmesidir.

En yaygın tür olan tek yanıtlı sorular, yanıtlayanların önceden belirlenen bir listeden tek bir seçeneği işaretlemesini gerektirir.

Bu soru biçimi, özellikle ikili sorularda, değerlendirmeli sorularda ve nominal ölçeklerde çok işe yarar. Yanıtlayan, verilen ifadeye ya katılır ya da katılmaz. Ancak her ikisini birden yapması mümkün değildir. 10 puanlı bir Net Promoter Score℠ (NPS) ölçeğinin yalnızca bir noktasında yer alabilir. Yani 7 olabilir, ancak hem 7 hem 9 olamaz.

Tek yanıtlı çoktan seçmeli sorular, özellikle yanıtlayanların önceden belirlenen bir listeden en beğendikleri veya en beğenmedikleri seçeneği işaretlemelerini ya da kendi fikirlerine en yakın olan seçeneği işaretlemelerini isteyebilir.

Birden fazla yanıtı olan sorular ise daha farklı bir amaca hizmet eder.

Tek yanıtlı çoktan seçmeli bir soruda “En sevdiğiniz pizza malzemesi nedir?” sorusu sorulurken, birden fazla yanıtlı çoktan seçmeli soruda “Aşağıdaki pizza malzemelerinden hangilerini seversiniz?” ifadesi kullanılır. Bu noktada yanıtlayanlar, tek bir yanıt seçmek zorunda kalmak yerine kendileri için geçerli olan tüm seçenekleri işaretleyebilirler.

Anketi yazarken hangi soru biçiminin daha uygun olduğuna karar vermek size kalmıştır.

Çoktan seçmeli sorunuzun tek yanıtlı mı yoksa birden fazla yanıtlı mı olacağına karar verdikten sonra, çoktan seçmeli soru türünün farklı çeşitlerinden birini seçmek size kalmıştır.

Örneğin “diğer” yanıt seçeneği veya yorum alanı eklemek, çoktan seçmeli soru kullanmanın genel dezavantajlarını ortadan kaldırabilir. Yanıtlayanlarınıza belirli bir yanıt seçeneği listesi verdiğinizde, onları sağladığınız seçenekler arasından seçim yapmaya zorlamış olursunuz. Bu da sonuçlarınızın önyargılı olmasına neden olabilir.

Peki, yanıtlayana gerçekten vermek istediği yanıt seçeneğini sunamazsanız ne olur? O zaman, seçenekler listenizden tam olarak katılmadığı bir yanıtı seçmek zorunda kalabilir. Bu da sonuçlarınızın doğruluğunu etkileyebilir.

Bu sorunu çözümlemenin yollarından biri, birkaç yanıt seçeneği sunmanın yanı sıra yanıtlayanlara kendi özel yanıtlarını da yazabilme seçeneği sağlamaktır. Bunun için anketinizi yazarken “‘Diğer’ Yanıt Seçeneği veya Yorum Alanı Ekle” kutusunu işaretlemeniz yeterlidir.

Yazılan bu yorumları Analiz aracından görüntüleyebilirsiniz, ancak tüm yazılı yanıtları ayıklamak için fazladan çalışma yapmanız gerekir. Yanıtlayanların “diğer” seçeneğini son çare olarak görmeleri gerektiğini unutmayın. Eğer herkes kendi yanıtlarını yazarsa, başlıca yanıt seçenekleri arasında yapabileceğiniz karşılaştırmalar yetersiz kalır.

Değerlendirme ölçeği soruları 0-10, 1-5 ve 0-100 gibi aralıklara sahip bir ölçek içerir ve yanıtlayanlardan kendi yanıtlarını en iyi şekilde temsil eden rakamı bu ölçek üzerinden seçmelerini ister.

Yanıtlayanların değerlendirme ölçeğini anlamalarını sağlamak için, ölçeğin üzerindeki rakamlarla ölçülen kavramlar arasındaki ilişkinin soruda veya değerlendirme ölçeğinin üzerinde çok net bir şekilde açıklanması gerekir.

Yukarıdaki örnekler Net Promoter Score değerini, yani pazar araştırmasından müşteri memnuniyetine ve çalışan bağlılığı anketlerine kadar birçok alanda kullanılan “tavsiye etme olasılığını” yazmanın farklı yollarını ifade eder.

Likert ölçeği veya Likert türü ölçek, büyük ihtimalle en çok kullanılan değerlendirme ölçeğidir. Klasik Likert ölçeği, yanıtlayanların bir ifadeye ne kadar katıldıklarını veya katılmadıklarını belirtmelerini ister. Likert ölçekleri, yanıtlayanların özellikle hassas konulara ilişkin tutum ve davranışlarını ölçmek için idealdir. Örneğin:

Sorunuzun odak noktasını daha az veya daha fazla granüler hale getirmek için yanıt seçeneklerinizi değiştirebilirsiniz. Örneğin:

Bazen yanıt seçenekleri aynı olan birkaç soruyu arka arkaya sormak isteyebilirsiniz.

Örneğin Katılıyorum/Katılmıyorum sorularını veya yanıtlayanların bir ürünü arkadaşlarına tavsiye etme ihtimallerini belirtmek için 1 ila 10 arası bir sayı seçmesini isteyen değerlendirme sorularını (NPS gibi) düşünebilirsiniz.

Bu durumda anketiniz için matris kullanmayı deneyebilirsiniz. Matris soruları, soru içeriğini basitleştirebilir. Ancak çok büyük matrisler, özellikle anketi mobil cihazlarda yanıtlayanlar için sorun yaratabilir. Yanıtlayanların tamamlanması zor olan anketleri terk etmesi söz konusu olduğu için, bu durum tamamlanma oranlarınızı etkileyebilir.

Matrisiniz sayfayı sürekli aşağı sürüklemeyi gerektirecek kadar uzunsa, anketin tamamlanmasını kolaylaştırmak için sorularınızı birkaç parçaya bölmeli veya sunduğunuz yanıt seçeneklerinin sayısını azaltmalısınız.

Aşağı açılır menü soruları, yanıt seçeneklerini sorunun altında görüntülemek yerine, yanıtların seçilebileceği sürüklenebilir bir liste sunar.

Bu sorular, kısa yanıtlardan oluşan uzun bir liste sunan sorular için idealdir. Mesela, yanıtlayanın yaşadığı yeri veya doğum yılını belirtmesi gereken sorular gibi.

Bunlar çok sık kullanılmamalıdır. Çoktan seçmeli soruların çoğunda, yanıtlayanların tüm seçenekleri aynı anda görüntülemesini sağlamak, sorunun yanıtlanması sırasında daha fazla bağlam sunar.

Derecelendirme soruları, yanıtlayanların yanıt seçeneklerini kendi fikirleri doğrultusunda sıralamalarını sağlar.

Örneğin, yanıtlayanlardan en sevdikleri pizza malzemelerini derecelendirmelerini istediğinizde, yalnızca salam sevdiklerini öğrenmekle kalmaz, aynı zamanda salamı diğer malzemelere göre ne kadar sevdiklerini de öğrenmiş olursunuz.

Derecelendirme soruları, basit bir çoktan seçmeli soruya kıyasla daha fazla bilgi elde etmenizi sağlar.

Derecelendirme sorularının analizi, sıradan çoktan seçmeli soruların analizinden daha zordur.

Yanıtlayanın seçeneği diğer seçeneklerden daha fazla sevip sevmediğini gösteren bu sorular, aradaki farkın boyutunu göstermez. Bu nedenle yanıtlayanın tercihlerini bireysel bir düzeyde öğrenmek istemiyor ve yalnızca ortalama ile ilgileniyorsanız, derecelendirme soruları anketinizi daha da karmaşık hale getirebilir.

Çoktan seçmeli sorular, SurveyMonkey'de en sık kullanılan soru türüdür. Bunun nedeni yalnızca çoğu kişinin bu soruları “standart” olarak görmesi değil, aynı zamanda diğer sorulardan daha fazla avantaja sahip olmasıdır.

Bir düğmeyi tıklamak, uzun uzun yanıt yazmaktan daha kolaydır. Anketinizi ne kadar erişilebilir hale getirirseniz, o kadar fazla yanıt alırsınız.

Çoğu zaman yanıtlayanların iki veya daha fazla seçenekten birini seçmesini istersiniz: Katılıyor musunuz veya katılmıyor musunuz? Evet mi? Hayır mı? Sizce daha fazlasını mı yapmalıyız, yoksa daha azını mı? Yoksa tam kararında mı yapıyoruz? Bu durumlarda, yanıtlayanlarınıza arasından tercih yapabilecekleri seçenekler sunmak en doğrusudur.

Anket sorularınızı genelde yanıtlayanların nasıl yanıt vereceğini düşünerek yazarsınız. Böyle durumlarda en iyi soru türü genellikle çoktan seçmelidir.

Örneğin yanıtlayanların seçimlerde oy vereceği siyasi adayı sorduğunuzu farz edelim. Peki, 20 aday olduğunda ne yaparsınız? Yanıtlayanların bir kısmı zaten kime oy vereceğini biliyorsa sorun yok! Soru türü ne olursa olsun yanıt verirken zorlanmazlar.

Ancak çoğu insan için seçenekleri görmek, yanıt vermelerini kolaylaştıracak bir unsurdur. Üstelik bu yöntem size de yardımcı olur. Açık uçlu soruları toparlamaya çalışmak çok uzun sürebilir, ancak kapalı uçlu sorulardan elde edilen verileri analiz etmek çok daha kolaydır.

Yazım hataları içeren veya ciddiyetten uzak olan yanıtları elemek zorunda kalmadan, anket yanıtlarınızı çok daha kolay bir şekilde analiz edebilirsiniz. Böylelikle bir sonraki cumhurbaşkanının kim olacağını sorduğunuzda, Miki Fare yanıtını almazsınız.

Çoktan seçmeli soruların avantajlarından biri de, yanıtlayanlarınıza nasıl yanıt verecekleri konusunda bağlam sağlamasıdır. Çoktan seçmeli soruda bulunan yanıt seçenekleri, yanıtların ne kadar genel veya spesifik olması gerektiğini gösterir.

Mesela doğum tarihini gününe kadar ayrıntılı bir şekilde mi (3 Ocak 1975), yoksa yalnızca yıl olarak mı görmek istiyorsunuz (1975)?

Yanıt seçenekleri aynı zamanda yanıtlayanların kendi başlarına vereceklerinden daha ayrıntılı yanıtlar vermelerini sağlayabilir. Likert ölçeğini düşünün. Ne kadar fazla yanıt seçeneği sağlarsanız, onlar da ne kadar katıldıklarını veya katılmadıklarını o kadar net belirtebilir (Örn. “Katılıyorum,” “Kesinlikle Katılıyorum” veya “Biraz Katılıyorum”).

Anketinizi göndermeden önce çoktan seçmeli sorularınızı dikkatli bir şekilde seçin. Çünkü sunacağınız yanıt seçenekleri, sonuçlarınızı nasıl kullanacağınızı belirler. Örneğin “Diğer” yanıt seçeneğini sunmak size kolaylık sağlayabilir, ancak verilerinizi analiz etmenizi de zorlaştırır.

Mobil optimizasyon, anket dünyasında dikkate alınması gereken önemli unsurlardan biridir. ABD’de SurveyMonkey anketlerine katılan her 10 kişiden 3’ü, anketleri akıllı telefondan veya tabletten yanıtlıyor.

Ekranların çok küçük olduğu ve fare veya klavyenin kullanılmadığı bu mobil cihazlar, metin kutularının kullanıldığı veya çok fazla sayfa sürükleme gerektiren anketler için pek de ideal bir ortam sağlamaz. Açık uçlu yanıt seçeneklerinin kullanılması gerektiği durumlar olsa bile, mobil anketlerde basit çoktan seçmeli seçenekleri tercih edin.

Anketinizi tasarlamadan önce, SurveyMonkey’in anket mobil optimizasyonu hakkındaki ipuçlarını okuyun.

Anket sorularının büyük bir çoğunluğunun çoktan seçmeli sorulardan oluşmasının bir nedeni var. Bu sorular birçok durumda kullanışlı olmakla birlikte, her soru türünün kendine özel inceliklerini anladığınız zaman size büyük faydalar sağlar.

NPS®, Net Promoter® ve Net Promoter® Score; Satmetrix Systems, Inc., Bain & Company ve Fred Reichheld’e ait tescilli ticari markalardır.