Likert ölçeği nedir?

Daha önce hiç bir şeye ne ölçüde katılıp katılmadığınızı soran bir soru yanıtladınız mı?

Bu tür sorular Likert ölçeği olarak bilinir. Likert ölçekleri, tutumları ve fikirleri basit bir “evet/hayır” sorusuna göre çok daha fazla nüansı hesaba katarak ölçmek için yaygın olarak kullanılır.

Likert sorusunun nelerden oluştuğunu örneklerle keşfetmeye, bu aracı ne zaman kullanmanız gerektiğini anlamaya ve anketlerinizde nasıl kullanabileceğinizi öğrenmeye hazır mısınız?

Likert değerlendirme ölçeğini anlamak için öncelikle bir anket ölçeğinin ne olduğunu öğrenmeniz gerekir.

Anket ölçeği, belirli bir konu üzerine bir dizi fikri kapsayan ya sayısal ya da sözel bir takım yanıt seçenekleri sunar. Her zaman kapalı uçlu bir sorunun (yanıtlayanlara önceden doldurulmuş yanıt seçenekleri sunan bir soru türü) içinde yer alır.

Peki o halde Likert ölçekli anket sorusu nedir? Bu, 5 veya 7 puanlık bir ölçek kullanan, bazen memnun ölçeği olarak da adlandırılan, bir aşırı tutumdan diğerine seçenekler sunan bir soru türüdür. Genelde, Likert anket sorularının ölçeğinde ılımlı veya nötr bir seçenek yer alır.

Adını bu ölçeğin oluşturucusu olan Amerikalı sosyal bilimci Rensis Likert'ten alan Likert ölçekleri, fikirleri, algıları ve davranışları ölçmenin en güvenilir yollarından biri olarak oldukça sık tercih edilirler.

Size yalnızca iki yanıt seçeneği sunan ikili sorulara kıyasla Likert türündeki sorular, ürününüzün "yeterince iyi" mi yoksa (umarız ki) "mükemmel" mi olduğuna dair, daha ayrıntılı geri bildirimler almanızı sağlar. Likert soruları, yakın zamanda yaptığınız şirket gezisi hakkında çalışanlarınızın "çok memnun" mu yoksa "oldukça mutsuz" mu hissettiğini ya da sadece nötr duygular mı beslediğini anlamanıza da yardımcı olur.

Bu yöntem, farklı fikir derecelerini ortaya çıkararak aldığınız geri bildirimi anlamada gerçek bir fark yaratabilir. Ayrıca, hizmetinizi veya ürününüzü geliştirmek isteyebileceğiniz alanları da tam olarak görmenizi sağlayabilir.

Likert ölçeği soruları birçok farklı anket türünde kullanılır. Bu yöntemi, gerek çalışanlarınızın işleriyle ilgili nasıl hissettiğini gerekse en son çıkan ürününüz hakkında müşterilerinizin ne düşündüğünü keşfetmek için kullanabilirsiniz.

Likert sorularını etkin bir şekilde kullanmanıza yardımcı olması için aşağıda nasıl görüneceklerine dair birkaç örnek sunuyoruz:

Kullanabileceğiniz onca farklı türde anket sorusu varken, Likert sorularını hangi durumlarda kullanmanız gerektiğine nasıl karar verirsiniz?

Likert ölçekleri belirli tek bir konu başlığını derinlemesine irdelemek ve insanların o konuda ne düşündüğünü (çok daha detaylı bir şekilde) öğrenmek için idealdir. Dolayısıyla, Likert anket sorularını dilediğiniz zaman şu konularda daha fazla bilgi edinmek için kullanabilirsiniz:

Ya da belirli bir konuda insanların duygusunu ölçmek için sorduğunuz ve daha ayrıntılı yanıtlar almak istediğiniz, yukarıdakilere benzer daha birçok soruda Likert ölçeklerinden yararlanabilirsiniz.

Bu konunun kurdu olmak isteyenler için söyleyelim; daha derin ayrıntı düzeyi, anket uzmanlarımızın varyans olarak adlandırdığı bir şeydir. Ne kadar fazla varyansa sahip olursanız bir kişinin düşüncelerindeki nüansları o kadar iyi öğrenirsiniz.

Likert ölçeğiyle ilgili başka bir mükemmellik ise, anket tasarımında sık karşılaşılan bazı tuzaklara, örneğin yanıtlayanların üzerine düşünmeyi çok zahmetli bulacağı fazla genel sorular oluşturmaya karşı korur. Bu tür sorular, yanıtlayanlarınızın gerilmesine ve çok hızlı yanıt vermeye başlamasına neden olabilir. Bu da verilerinizin kalitesini bozar.

Acelesi olan anket tasarımcıları bazen anketi kısa yoldan oluşturmak için “evet/hayır,” “tümünü seç,” gibi veya açık uçlu, derecelendirme ya da matris türünde olan daha genel soru türlerini kullanmayı tercih edebilir.

Diğer yandan genel bir kural olarak, bu senaryoların birçoğunda asıl güvenmeleri gereken, basit ve doğrudan diliyle yanıtlayanların odaklı ve mutlu olmasını sağlayan, eski dostları Likert ölçeğidir.

Anketinizdeki her bir soru dizisinin aynı konuya odaklanması önemlidir. Sonuçta bu yöntem, daha isabetli sonuçlar almanıza yardımcı olacaktır. Neden mi? Çünkü verileri raporlama zamanı geldiğinde birkaç sorunun sonuçlarını özetleyen bir puanı analiz etmek istersiniz.

Örneğin, şu başlangıç sorusunu sorabilirsiniz:

Bu akşam size sunulan yemeğin kalitesinden ne kadar memnunsunuz veya memnun değilsiniz?

Ardında da şunu sorarsınız:

Bu akşamki aperitiflerin kalitesinden ne kadar memnunsunuz veya değilsiniz?

Bu akşam size sunulan ana yemeğin kalitesinden ne kadar memnunsunuz veya değilsiniz?

Bu akşamki tatlıların kalitesinden ne kadar memnunsunuz veya değilsiniz?

Ama anketin başka bir bölümüne saklamanız gereken bir soru da vardır:

Bu akşam aldığınız vestiyer hizmetinden ne kadar memnunsunuz veya değilsiniz?

Bir konu hakkındaki soruları bir arada gruplayarak ve bir puan elde etmek için bunlara verilen yanıtları toplamanız (bu durumda “Yemeğin Kalitesi” puanı), insanların araştırdığınız belirli ürün, hizmet veya etkinliklere yönelik tutumlarına dair daha güvenilir bir ölçüm elde etmenizi sağlar.

Hatasız olmasını sağlayın. Likert türü sorular, kafa karışıklığını önlemek ve daha etkin olmalarını sağlamak için doğru bir şekilde ifade edilmelidir. Bir restorandan duyulan memnuniyeti soruyorsanız valelerin, garsonların veya resepsiyon çalışanının sunduğu hizmeti mi kastediyorsunuz? Yoksa yukarıdakilerin hepsini birden mi? Müşterilere hizmetin hızından mı, görevlilerin nezaketinden mi yoksa yiyecek ve içeceklerin kalitesinden mi memnun olup olmadıklarını soruyorsunuz? Uzun lafın kısası: Eğer daha spesifik olabilirseniz, Likert sorularınıza alacağınız yanıtlar muhtemelen daha değerli olacaktır.

Sıfatları dikkatli kullanın. Anketinizde kavramlarla ilgili sorular sormak için kullandığınız sözcükleri seçerken insanların tam olarak kastettiğiniz şeyi anlayacağından emin olmalısınız. Yanıt seçeneklerinizde anlaşılması kolay açıklayıcı sözcüklere yer vermelisiniz. Hangi derecenin bir diğerinden daha yüksek veya büyük olduğu konusunda hiçbir kafa karışıklığı olmamalıdır: mesela “oldukça fazla” mı daha büyüktür yoksa “epeyce” mi? Bu tür soruları hazırlarken şu yolu takip etmeniz önerilir: “son derece”, “hiç” gibi aşırı uçlardan başlayın ve ardından ölçeğinizin orta derecesini temsil eden, “orta derecede” gibi bir orta nokta ya da “ne katılıyorum ne de katılmıyorum” gibi nötr bir nokta belirleyin. Son olarak ise geriye kalan seçenekleri “çok”, “biraz” gibi son derece açık terimlerle ifade edin.

İki kutuplu mu yoksa tek kutuplu mu olması? Tutumların tarafsız bir noktanın iki farklı tarafında yer aldığı, örneğin "çok seviyorum" yanıtına karşılık "nefret ediyorum" yanıtını konumlandıran bir soru sormayı mı istiyorsunuz yoksa olası yanıt aralığının "hiç"ten maksimuma kadar uzandığı bir soru sormayı mı? İkincisi yan, tek kutuplu ölçek, çoğu durumda daha fazla tercih edilir. Örneğin “son derece cesur”dan “son derece çekingen”e kadar değişen bir ölçek yerine, “son derece cesur”dan “hiç cesur değil”e kadar değişen bir ölçek kullanmak daha iyidir. İnsanlar tek kutuplu ölçekler üzerine daha kolay düşünebilir ve bir ucun diğerinin tam karşıtı olduğundan emin olabilmenizi sağlayan bu yöntem, metodolojik olarak da daha sağlamdır.

Soru sormak daha iyidir. Önermeler açık bir risk taşır: İnsanlar genellikle kibar ve saygılı olmaya çalıştıkları için çoğu kişi bu önermeleri reddetmektense onlara katılma eğilimi gösterecektir. (Bu olguya uysal tepki ön yargısı denir.) O halde, bir önermede bulunmaktansa soru sormak daha etkilidir.

Kendine özgü adını bilmeseniz bile Likert ölçeği sorularını büyük ihtimalle çok uzun zamandır biliyorsunuzdur. Artık, anketlerinizdeki anahtar sorulara daha fazla nüans katmak için nasıl etkili Likert ölçekleri oluşturabileceğinizi de öğrendiniz.